Chức
nguyên soái qua các triều đại
Lê Anh Chí
__________________________________________
Dàn Bài :
Dẫn nhập : Đại
Việt Sử Kư Toàn Thư là quốc
sử của nhà Trịnh, chẳng
phải của nhà Lê
Dẫn nhập : Đời Vua Lê Thái
Tổ , Lê Thái Tông là thời Nghiêu Thuấn
Dẫn nhập : Trần Nguyên Hăn
là kẻ tử thù của nhà Hậu Trần và là kẻ phản nghịch
I) Thái úy là Đại nguyên soái
II) Nhà Tiền Lư, nhà Khúc, nhà
Dương
III) Nhà Ngô
IV) Nhà Đinh
V) Nhà Tiền Lê
VI) Nhà Lư
VII) Nhà Trần
VIII) Nhà Lê
IX) Nhà Lê Trung Hưng
X) Nhà Tây Sơn
XI) Chúa Nguyễn Ánh
XII) Nhà Nguyễn
__________________________________________
Chức
nguyên soái gọi là ǵ, qua các triều đại ?
Bài này diễn tả chức danh nguyên soái từ Nhà Tiền Lư
đến Nhà Nguyễn, xác định rằng
Thái úy là Đại nguyên soái, rằng chức danh
nguyên soái Nhà Trần là Thượng tướng quân,
Thượng tướng quân chớ chẳng phải là Tiết Chế ; Chức
nguyên soái nhà Lê chính thống lần lượt
là : Nhập nội Đại
tư mă (1427-1435), Nhập nội Đại đô đốc(1435- ?),
Nhập nội Đô đốc; Nhà Lê
Trung Hưng đến thời Trịnh Tùng, mới dùng ‘Tiết Chế’ làm Đại nguyên soái , Nhà Tây Sơn cũng thế ; Nhà Nguyễn chỉ
có chức phó
nguyên soái ...
Vua ta = Vua Lê Thái Tổ
Vua Lê
Tương Tông = Tương Tông Dực Hoàng đế nhà
Lê (thường bị gọi là Lê Tương Dực)
CMc = sách CMục = KĐVSTGCM =Khâm
Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục
NsL=
NSL = Ngô Sĩ Liên
VQ = Vũ Quỳnh
NTVT = Nghiêu Thuấn Vũ Thang
ĐVSKTT
= Đại Việt Sử Kư Toàn Thư
ĐVTS = Đại Việt Thông Sử,
Lê Quí Đôn
LTHCLC = Lịch triều hiến
chương loại chí
LSTL = Lam Sơn
Thực Lục
CLSP
= Chí Linh Sơn Phú,
Nguyễn Trăi
THD
= Trần Hưng Đạo = Trần Quốc Tuấn
TQK = Trần
Quang Khải
Dẫn
nhập : Đại Việt Sử Kư Toàn Thư là quốc
sử của nhà Trịnh, chẳng phải của nhà Lê
Đại Việt Sử Kư Toàn Thư
được (bị) xuất bản năm 1697,
dưới thời Trịnh Căn, do nhóm Lê Hi ‘biên
soạn’, là quốc sử
của nhà Trịnh, chẳng phải của nhà Lê (nhóm Lê Hi
, 13 người, chẳng có người nào là sử
thần)
Mục Lục ‘Đại Việt Sử Kư Toàn
Thư quốc sử nhà Trịnh’
Dẫn
nhập : Đời Vua Lê Thái Tổ , Lê Thái Tông là thời
Nghiêu Thuấn
Vua Lê Thái Tổ là bậc Đại anh hùng , bậc Đại
trượng phu, bậc thánh vương ...
Dẫn nhập : Trần Nguyên Hăn là kẻ
tử thù của nhà Hậu Trần
Xem :
105) Trần Nguyên Hăn là kẻ tử thù của
nhà Hậu Trần, Lư do và Hậu quả
Trần Nguyên Hăn là kẻ tử
thù của nhà Hậu Trần, do đó không được
người đương thời trọng vọng
I) Thái úy là Đại nguyên
soái
Thái úy, một chức Tam Công, nắm
binh quyền, có thể xem Thái úy
là Đại nguyên
soái. Nếu triều đ́nh có Thái úy và nguyên soái là hai người khác
nhau, th́ Thái úy mới là nguyên soái
thật sự, là người giữ trách nhiệm về binh quyền.
II) Nhà Tiền Lư, nhà Khúc, nhà Dương
a) Nhà Tiền Lư
Lư Nam Đế lên ngôi, định
trăm quan ; ĐVSKTT chỉ xác định sơ sài là
Lấy Triệu Túc làm Thái Phó,
bọn Tinh Thiều, Phạm Tu đều làm tướng
văn, tướng vơ
Ta thấy rằng Triệu Túc
làm Thái Phó, Tinh Thiều làm Thừa Tướng và Phạm Tu
làm nguyên soái
Nhưng
nguyên soái gọi là ǵ ?
_-Sau
đó khoảng 7 năm, Lư Nam
Đế trao binh quyền cho Triệu Quang Phục, DVSKTT có
giới thiệu thân thế Triệu Quang Phục như sau :
họ Triệu, tên húy là Quang
Phục, là con Triệu Túc, người huyện Chu Diên, uy
tráng dũng liệt, theo Nam Đế đi đánh dẹp
có công, được trao chức Tả tướng quân.
_-Từ việc ‘Triệu Quang
Phục, là ‘con Thái Phó Triệu Túc, đánh dẹp có công,
được chức Tả tướng quân’, ta có
thể đoán rằng :
Chức nguyên soái Nhà
Tiền Lư gọi
là Đại tướng quân !
b) Nhà Khúc, nhà Dương
Khúc Tiên Chúa (húy Thừa Dụ) và
Dương Chính Công (húy Đ́nh Nghệ) dùng chức
Tiết Độ Sứ của ḿnh, xây dựng nền
tự chủ của nước nhà. Nhà Khúc, nhà Dương
chưa xưng vương, chỉ xưng chức Tiết
Độ Sứ ; chức Tiết Độ Sứ có
thể xem là nguyên
soái và Tể Tướng vậy.
III) Nhà Ngô
Ngô Tiên Chúa, húy
Ngô Quyền, lập quốc, xưng vương
lập trăm quan, nhưng ĐVSKTT không hề xác
định chức vị các quan như thế nào.
Dương Tam Kha cướp ngôi của cháu, nối
nghiệp cũ của nhà Dương, ĐVSKTT cũng không
hề xác định chức vị các quan của ông
Cho nên không rơ nguyên soái nhà Ngô gọi
là ǵ.
Chỉ thấy vài vơ quan cao cấp có
chức Chỉ huy sứ, không rơ có chức Tổng Chỉ
huy sứ
hay không ? Hay chỉ có chức Chỉ huy sứ là phó nguyên soái, và vua nhà Ngô tự làm nguyên soái ?
IV) Nhà Đinh
Chức
nguyên soái nhà Đinh là Thập đạo Tướng quân
V) Nhà Tiền Lê
Tổng
quản là chức nguyên soái nhà Tiền Lê,
Tổng quản c̣n được gọi là Thống
Tướng (chức danh Thống Tướng đă có
từ thời Lê Đại Hành !).
Vua Lê Đại Hành phong Từ Mục
làm Tổng
quản tri quân dân sự, Phạm cự Lạng làm Thái úy. Như vậy, Từ Mục làm nguyên soái và
Tể Tướng ; tên của ông được
kể trước Phạm cự Lạng, cấp bực
ông cao hơn Phạm cự Lạng. Nhưng Thái úy là Đại nguyên soái, khó ḷng nói
được rằng nguyên soái nào hơn nguyên soái nào. Ta có
thể nói rằng hai nguyên soái
tương đương nhau và Lê
Đại Hành đương nhiên dĩ nhiên quyết
định sự việc nếu hai ông bất đồng
ư kiến.
VI) Nhà Lư
a) Lư Thái Tổ lấy Tổng
quản làm chức nguyên soái
b) Lư Thái Tông : nguyên soái là
Đô thống Thượng tướng quân hoặc là
Thượng tướng quân
Không
thấy có ai được phong làm Thượng
tướng quân, chỉ có Đô thống Thượng
tướng quân (là Lê Phụng Hiểu)
Đi
đánh trận, th́ nguyên soái là Đô thống nguyên soái.
Thái
tử đi đánh trận, th́ gọi là Đô thống
Đại nguyên soái.
c) Lư Cao Tông : nguyên soái là Thượng tướng quân
Tháng
giêng năm Thiên Phù 7 (1182), Lư Cao
Tông đắp đàn bái
tướng, phong Ngô Kư Tín
làm
Thượng tướng quân
Đánh
trận, th́ nguyên soái là Đốc tướng !
VII) Nhà Trần
Nhà Trần, nguyên soái là Thượng
tướng quân, Thượng tướng quân chớ
chẳng phải là Tiết Chế ; ‘Tiết Chế’ là
động từ , chẳng phải là danh từ , và không hề là chức danh
dưới thời nhà Trần ; măi
đến thời Lê Trung Hưng, Trịnh Tùng mới dùng ‘Tiết Chế’ vừa làm động từ vừa làm chức danh !
Xem
(Rất
nhiều người đọc sử sách (nhất là
nếu chỉ đọc Việt Nam Sử Lược),
tưởng rằng Trần Hưng
Đạo làm Tướng Quốc, và Nguyên soái . Sự thực, suốt đời Trần Hưng Đạo, ông chưa từng
làm Thái sư, Thái úy, Tướng Quốc, chỉ làm Nguyên soái tạm thời trong hai cuộc
chiến mà thôi. Tôi đă nêu ra sự kiện này trong
(Sử gia, người đọc sử
nước ta thường tưởng lầm rằng
Tiết Chế
là nguyên soái nhà Trần và Trần Hưng Đạo làm Tiết Chế,
(Trần
Trọng Kim trong Việt Nam Sử Lược cũng viết lầm rằng Trần
Hưng Đạo làm Tiết Chế)
Thực ra, thời nhà Trần không
hề có chức danh Tiết Chế
! bởi lẽ dễ
hiểu là ‘Tiết Chế’
là động từ , chẳng phải là danh từ , do
đó chẳng thể làm
chức danh được
!
Trần Hưng Đạo
chẳng phải là Tiết Chế mà là Quốc Công Tiết Chế (trong hai cuộc
chiến),
tức là, làm ông Quốc Công có quyền
Tiết Chế
(đến một giới hạn nào đó) ; Quốc Công là chức tước vị
mơ hồ và chẳng phải là một chức vị
trong quân ngũ
Chức
nguyên soái nhà Trần thực ra là ... Thượng
tướng quân,
và Trần Quang Khải là nguyên soái (và tướng quốc) nhà Trần
trong một thời gian rất lâu, rất lâu ...))
VIII) Nhà Lê
Chức
nguyên soái nhà Lê chính thống lần lượt
là :
-Thiếu úy (1421-1426) (ông
Nguyễn Chích)
-Nhập nội
Đại tư mă (1427-1435) (ông Lưu Nhân Chú, bị Lê Sát
đầu độc chết cuối năm 1433)
-Nhập nội
Đại đô đốc(1435- ?)
-Nhập nội Đô đốc
Kể
từ thời Lê Nhân Tông, các vơ tướng đại công
thần khai quốc đều đă già, hoặc về
hưu hoặc chết già ; số
người có thể trở thành Nhập nội Đô đốc
là rất ít, nên không cần đến chức Nhập nội Đại đô đốc
Chức
nguyên soái ngoài ra c̣n có thể gọi là Tổng quản :
chức nguyên soái khi đánh
trận có thể gọi là Tổng quản, Tổng
quản c̣n là chức cai trị quân dân một trấn,
một lộ.
Xem
170) Nhập nội Đại tư mă và
Nhập nội Đại đô đốc,
nguyên soái nhà Lê
(Nhà
Lê dùng Nhập nội
Đại tư mă và Nhập nội Đại đô đốc làm nguyên soái . Hai chức danh rất long trọng Đại tư mă và Đại đô đốc này đều có mặt thời Tam
Quốc; riêng Đại tư mă th́: các
lănh chúa thời
Tam Quốc đều tự xưng là Đại tư mă và nước Tề
thời Đông Châu dùng Đại tư mă làm nguyên soái Đời Vua Lê Thái Tổ và mấy năm đầu đời Vua Lê Thái Tông , Nhập nội Đại
tư mă là nguyên
soái . Từ năm 1437, Nhập
nội (Đại) Đô đốc
là
nguyên soái nhà Lê ...)
Điểm
đặc biệt là : Thượng
tướng quân nhà Lê là danh chức, chẳng phải
thực chức và là danh
chức cao nhất của nhà
Lê ; c̣n Thượng tướng là
thực chức và dưới
chức thiếu úy
Đại
tướng quân, Tả tướng quân nhà Lê cũng là danh
chức
Lê
Thánh Tông đổi Tổng quản thành Tổng binh (cho
giống với chức danh nhà Minh) và chức nguyên soái lúc
đi đánh Chiêm Thành được gọi là Chinh Lỗ
tướng quân (cũng để cho giống với
chức danh nhà Minh)
Chú Thích,
Nhận xét :
Nhà Lê chính
thống, như
nhà Trần, không hề có
chức danh Tiết Chế ! nhà Lê cũng dùng ‘Tiết Chế’ làm
động từ , chẳng
hề làm chức danh ! (Ông Phan Huy Chú viết sai về
việc ‘Tiết Chế’ này, trong
LTHCLC)
Xem
269) Tiết Chế không
hề là chức danh dưới thời nhà Trần và nhà Lê chính thống
(bài
269 được cập nhật cùng lượt với
bài này)
IX) Nhà Lê Trung Hưng
Măi đến thời Trịnh Tùng, ‘Tiết Chế’ mới được dùng vừa là
động từ vừa là chức danh
1) === === Đại Việt Sử
Kư Toàn Thư :
... Tấn phong Đô
tướng tiết chế các xứ thuỷ bộ
chư dinh kiêm tổng nội ngoại b́nh chương quân
quốc trọng sự Tả tướng Thái uư
Trường quốc công Trịnh Tùng làm Đô nguyên suư
tổng quốc chính thượng phụ B́nh An Vương
=== ===
Chú
Thích, Nhận xét : Cụm từ ‘tiết
chế các xứ thuỷ bộ chư dinh’ cho thấy
rằng ‘Tiết Chế’ ở
đây được dùng làm động từ
2)
ĐVSKTT lập đi lập lại nhiều lần ‘tiết
chế Trịnh Tùng’, rơ ràng dùng ‘Tiết Chế’ làm chức danh
Tiết Chế ở đây là nguyên soái ,
Đại nguyên soái
Ngoài
ra c̣n có phủ Tiết Chế
X) Nhà Tây Sơn
Nhà Tây Sơn dùng ‘Tiết Chế’ làm nguyên soái,
như nhà Lê Trung
Hưng,
Và đô đốc trở thành
chức thấp hơn Tiết Chế !
Nguyễn Nhạc lên ngôi, phong thưởng cho
các đại tướng như sau :
_Nguyễn Huệ làm Long Nhương
tướng quân.
_Nguyễn Lữ làm Tiết Chế
_Tây Sơn thập hổ tướng (trong
đó có Trần Quang Diệu) đều làm Đô
Đốc
_và Bùi Thị Xuân làm Nữ Đô Đốc.
vào thời đó , Long Nhương
tướng quân lại cao hơn Tiết Chế!!! Một
điều quái dị !
Khi Quang Trung lên ngôi, có lẽ không có thay
đổi ǵ về chức vị nguyên soái ; và khi
đánh Tôn Sĩ Nghị, có các Đại Tư Mă,
Đại Đô Đốc, Đô
Đốc tham chiến.
Thời Cảnh Thịnh, có
Nguyễn Quang Thùy làm Tiết Chế. Nguyễn
Quang Thùy là con trưởng của Quang
Trung, không được nối ngôi v́ chẳng phải là
đích tử. V́ Quang Trung làm vua chỉ có 4 năm, ta có
thể đoán rằng Nguyễn Quang
Thùy được phong làm Tiết Chế, từ
thời Quang Trung.
XI) Chúa Nguyễn Ánh
Chúa Nguyễn Ánh tự ḿnh làm nguyên soái , có
năm tướng rường cột là ngũ quân
Đại tướng quân ; ngũ quân là
tiền, tả, hữu, hậu và trung quân. Thông
thường, trung quân nguyên soái là nguyên soái của cả
ngũ quân nhưng ở đây trung quân Đại
tướng quân chẳng có quyền hơn các Đại tướng
quân khác ; có thể gọi ngũ quân
Đại tướng quân là phó nguyên soái
XII) Nhà Nguyễn
a) Gia Long
Chúa Nguyễn Ánh lên ngôi, lấy niên
hiệu là Gia Long, không thấy thay
đổi ǵ về chức nguyên soái
b)thời Minh Mạng
Chức
vơ tướng cao nhất là
Ngũ quân Đô thống
phủ Đô thống chưởng phụ sự
Cũng
như dưới thời Gia Long, có 5 vơ tướng
cao nhất , mà không phải chỉ có một : có thể gọi ngũ quân Đô thống phủ Đô
thống chưởng phụ sự là phó nguyên soái
Chú Thích,
Nhận xét :
a)không
thấy thay đổi ǵ về chức nguyên soái thời
Thiệu Trị, Tự Đức
b)tứ
bất phong: nhà Nguyễn chủ trương
tứ bất phong (không phong hoàng hậu, không phong trạng
nguyên, không phong tể tướng, không phong thái tử)
Sự thực, th́ là ngũ bất phong, cái bất
phong thứ năm là: không phong nguyên soái .
c)
người ta không nói đến cái
bất
phong thứ năm, bởi v́ coi
thường chức nguyên soái
Sự coi thường này là sai
lầm lớn : Tôn
Tử Binh Pháp có nói rằng nước nhà yên hay nguy, c̣n hay
mất là ở trong tay người làm tướng (nguyên
soái )
*
*
* Lê Anh Chí *.
_____________
Sách tham khảo :
Đại
Việt Sử Kư Toàn Thư, Sử quan đời Trần
và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà
Trịnh)
Đại
Việt Thông Sử, Lê Quí Đôn
Lam
Sơn Thực Lục, Nguyễn Trăi viết theo lời
kể của vua Lê Thái Tổ (bị sửa đổi
bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)
B́nh Ngô
Đại Cáo, vua Lê Thái Tổ (Nguyễn Trăi soạn
văn) (có thể bị sửa đổi)
Việt Giám Thông
Khảo Tổng Luận, Lê Tung (tóm tắt Việt Giám Thông
Khảo của Vũ Quỳnh)
Việt sử Tiêu án, Ngô Th́ Sĩ
Dư
Địa Chí, Nguyễn Trăi (bị sửa đổi)
Đại
Việt Sử Lựơc, tác giả khuyết danh (thời
Trần Phế Đế)
Khâm Định Việt Sử Thông Giám
Cương Mục, sử quan triều Nguyễn, bị
kiểm duyệt
Lịch
triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú, có
thể bị kiểm duyệt
An Nam Chí Lược,
Lê Tắc (Nguyễn Tắc)
Sử
Kư , Tư Mă Thiên
Sử Trung Quốc, Nguyễn Hiến Lê
Việt
Nam Sử Lược, Trần Trọng Kim
Các nhà khoa bảng Việt nam, Ngô Đức
Thọ (chủ biên), Nguyễn Thúy Nga, Nguyễn Hữu Mùi
Việt Nam Văn Học Sử Yếu,
Dương Quảng Hàm
Nguyễn Trăi Toàn Tập, Mai Quốc Liên,
Nguyễn Quảng Tuân, Nguyễn Khuê, Kiều Thu Hoạch
Tôn Tử Binh Pháp, Tôn Tử
Ngô Tử Binh Pháp, Ngô
Khởi
Thái Công Binh Pháp
Điểm
Huyệt và Giải Huyệt, Lư Bảo Sơn
Bí Pháp
Tu Luyện Nội Công (Thiếu Lâm Công Phu), Trần Tiến
Nội
Đan, Lê Thành biên dịch
Tiểu thuyết lịch sử
Đông
Châu Liệt Quốc
Hán
Sở Tranh Hùng
Hoàng Lê nhất thống chí , Ngô gia văn phái
Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa, La Quán Trung,
dịch giả Tử Vi Lang
Tiểu thuyết kiếm hiệp :
Anh Hùng Xạ Điêu, Kim Dung
Thần Điêu Hiệp Lữ, Kim Dung
Ỷ Thiên Đồ Long Kư, Kim Dung
Tiểu Lư Phi Đao, Cổ Long
Huyết Tâm Lệnh, Cổ Long
Long Hổ Phong Vân, Cổ Long
Bạch hổ Tinh quân, Ưu Đàm Hoa
Giang Hồ Mộng Kư, Ưu Đàm Hoa
Tần Nhương Thư, Ưu Đàm Hoa
*
*
TrangNhà LêAnhChí www.LeAnhChi.com
Mục Lục Vua Lê Thái
Tổ là thánh vương
Mục
Lục ‘Đại Việt Sử Kư Toàn Thư là quốc sử nhà Trịnh’
Mục Lục Vua Lê Thái
Tổ giỏi hơn Gia Cát Lượng
Mục Lục Vua Lê Thái Tổ không hề giết hại công
thần
Mục
Lục Danh Tướng của vua Lê
Thái Tổ
Mục Lục Những
sai lầm của Trần Trọng Kim trong VNSL
------------------------------------------------------------------------
* ViệtSử, Văn 1 * ViệtSử,
Văn 2 * ViệtSử, Văn 3 * ViệtSử, Văn 4 * Thơ *
------------------------------------------------------------------------
* Trang Chính * Bài
mới LêAnhChí * Bài
mới Kiến Tánh * ML_ViệtSử,Văn *
--------------------------------------------------------------------------
* Mục Lục * Nối kết Phật Pháp * Lê Gia * Nối
kết Văn Học * Bài Xưa * Hộp
Thư *
------------------------------------------------------------------------------------------
*
Liên Kết
TrangNhà
Kiến Tánh:
*
Trang Chính
* M
ụ c L ụ c * Luận
1 * Luận 2 * Thơ
1 * Thơ 2