Chức Tả bộc xạ nhà Lê là chức
chánh phó Văn thừa tướng _-Văn thừa
tướng c̣n kém chức nguyên soái
Lê Anh Chí
__________________________________________
Dàn Bài :
Dẫn nhập : Đại Việt
Sử Kư Toàn Thư là quốc sử của nhà Trịnh,
chẳng phải của nhà Lê
Dẫn nhập : Đời Vua Lê Thái
Tổ , Lê Thái Tông là thời Nghiêu Thuấn
I) LTHCLC : Tả bộc xạ nhà Lê là
chức then chốt về chánh trị
II) Hữu Bật Lê văn Linh là chánh Văn thừa tướng
III) Tả bộc xạ Bùi Quốc
Hưng là phó Văn thừa tướng
IV) Hữu bộc xạ Nguyễn
nhữ Lăm là đệ nhị phó Văn thừa
tướng
V) Đời Lê Thái Tông, năm 1437, Lê văn Linh bị
giáng xuống Tả
bộc xạ
VI) Chức Tả bộc xạ nhà Lê
là chức chánh/phó Văn thừa tướng
VII) Văn thừa tướng c̣n kém
chức nguyên soái (Đại
tư mă)
VIII) B́nh Chương, Đại tư mă và Tả
bộc xạ
__________________________________________
Chức B́nh Chương , tức B́nh
Chương Quân Quốc Trọng Sự, là tể tướng
hay tướng quốc hay thừa tướng. Chức
B́nh Chương, trên lư thuyết, có thể được
đảm nhiệm bởi vơ tướng hay văn quan.
Nhưng trên thực tế, hiếm có văn quan nào
được làm tể
tướng, trong các triều đại của ta. Nhà Trần và nhà Lê
có chức Tả
bộc xạ mà tôi dùng chữ ‘Văn thừa tướng’
để chỉ chức này, để nói rằng Tả
bộc xạ không phải là ‘tể tướng’, như một
số văn sĩ đă hiểu lầm ...
LVL = Nhập nội Thiếu phó
Hữu Bật Lê văn Linh
Đth = Đ́nh thượng hầu
NC = Đ́nh thượng hầu
Nguyễn Chích
NnL = Đ́nh thượng hầu
Nguyễn nhữ Lăm
LTHCLC = Lịch triều hiến
chương loại chí
Dẫn nhập : Đại Việt
Sử Kư Toàn Thư là quốc sử của nhà Trịnh,
chẳng phải của nhà Lê
Mục Lục ‘Đại Việt Sử Kư Toàn Thư
quốc sử nhà Trịnh’
Dẫn nhập 2: Đời Vua Lê Thái
Tổ , Lê Thái Tông là thời Nghiêu Thuấn
I) LTHCLC : Tả bộc xạ nhà Lê là
chức then chốt về chánh trị
LTHCLC nói rằng Bộc xạ là
chức then chốt về chánh trị, bắt đầu
từ đời Trần Nhân Tông. Vua Lê Thái Tổ cũng
dùng chức này, phong cho văn quan đại công thần.
Chức then chốt về chánh trị
là sao ? _-là chức đứng
đầu quan văn, có thể gọi là Văn thừa
tướng.
Vua Lê Thái Tổ lại c̣n dùng chức
Hữu Bật làm chức chánh trị cao hơn Bộc
xạ
II) Hữu Bật Lê văn Linh là chánh Văn thừa
tướng
Văn ban đệ nhất công
thần là Lê văn Linh, công thần thứ 6. Ông
đương nhiên làm văn quan cao cấp nhất, chánh
Văn thừa tướng
Lê văn Linh là
Nhập
nội Thiếu phó Hữu Bật
Chức Hữu Bật của ông Lê văn Linh là chánh Văn thừa tướng
Chức Hữu Bật đă có từ
đời Trần, nhưng có lẽ không được là
quan cao cấp như vậy (thiếu tài liệu để
xác định một cách chắc chắn)
III) Tả bộc xạ Bùi Quốc
Hưng là phó Văn thừa tướng
Tiếp theo sau LVL là
Văn
ban đệ nhị công thần là Bùi Quốc Hưng, công
thần thứ 7 nhà Lê
Văn ban đệ nhất công
thần đă là chánh Văn thừa tướng th́ Văn
ban đệ nhị công thần Bùi Quốc Hưng là phó
Văn thừa tướng. Chức Tả bộc xạ
của Bùi Quốc Hưng là phó Văn thừa tướng.
IV) Hữu bộc xạ Nguyễn
nhữ Lăm là đệ nhị phó Văn thừa
tướng
Nguyễn nhữ Lăm được
phong Đ́nh thượng hầu, là Văn ban đệ tam
công thần (Xem xét danh sách Đth từ NC đến NnL ,
thấy các công thần này đều có vẻ là vơ
tướng, chỉ ḿnh ông NnL là văn nhân)
Nguyễn nhữ Lăm là Văn ban đệ tam công thần nên
ông là Hữu bộc xạ.
Hữu bộc xạ Nguyễn nhữ
Lăm là đệ nhị phó Văn thừa tướng (trong
hệ thống quan chế của ta, ‘Tả’ th́ cao hơn
‘Hữu’ một chút).
Chú thích:
Không có chức ‘Văn thừa tướng’ ,
trong hệ thống quan chế nhà Lê, tôi chỉ dùng cụm
chữ này, với mục đích giải thích cho rơ nghĩa
chức danh Tả bộc xạ.
V) Đời Lê Thái Tông, năm 1437, Lê văn Linh bị giáng xuống Tả bộc xạ
Đời Lê Thái Tông, năm 1437, Lê văn Linh bị
giáng xuống Tả
bộc xạ, bị giáng chức v́ Lê
văn Linh nhất
định binh vực Lê Sát.
Bị giáng chức như vậy nhưng Lê văn Linh vẫn là Văn
thừa tướng, v́ lúc ấy vắng mặt Bùi
Quốc Hưng (ông Bùi Quốc Hưng có lẽ đă về
hưu _-ông c̣n già hơn cả Lê văn Linh)
Từ đó đến ngày vua
Lê Thái Tông băng hà, ông vẫn là Tả bộc xạ.
(Sang đời Nhân Tông, ông được thăng làm Thái
Phó)
VI) Chức Tả bộc xạ nhà Lê
là chức chánh/phó Văn thừa tướng
Với những diễn biến
về chức vị của Lê văn Linh và Bùi
Quốc Hưng , ta thấy rằng chức Tả bộc
xạ nhà Lê quả là chức chánh/phó Văn thừa
tướng.
Chức Hữu Bật của Lê văn Linh
đời Vua Lê Thái Tổ , Lê Thái Tông là chức chánh Văn
thừa tướng ; tuy nhiên, từ đời Nhân
Tông, có lẽ không c̣n dùng Hữu Bật làm chánh Văn
thừa tướng nữa (‘có lẽ’ v́ thiếu tài
liệu để có thể quả quyết chắc
chắn).
VII) Văn thừa tướng c̣n kém
chức nguyên soái (Đại
tư mă)
Nhà Lê cũng như hầu hết các
triều đại ta trọng vơ hơn văn, cho nên
Văn thừa tướng c̣n kém chức nguyên soái
Đời Vua Lê Thái Tổ và 4 năm
đầu đời Lê Thái Tông, chức nguyên soái là Nhập nội
Đại tư mă.
Bắt đầu từ năm 1437, đời
Lê Thái Tông, vua dùng Đại
đô đốc làm chức cao hơn Đại tư mă ;
chức nguyên soái từ đó là Nhập nội Đại đô đốc.
VIII) B́nh Chương, Đại tư mă và Tả
bộc xạ
1) Làm trọng chức đại thần
đời Vua Lê Thái Tổ là Tam Thiếu, Tam Tư :
_-5 chức Tam Thiếu : Thiếu
sư, Thiếu phó, Thiếu phủ, Thiếu bảo và
Thiếu úy
_-4 chức Tam Tư : Tư không, Tư đồ,
Tư khấu và Tư mă.
Riêng Tư mă vừa
là trọng chức đại thần vừa là chức
lớn trong quân ngũ (Đại tư mă là chức lớn nhất trong quân ngũ)
Vua Lê Thái Tổ chưa dùng đến
Tam Thái v́ với
t́nh thế nước ta, các vơ tướng c̣n có nhiều
dịp lập công , nếu phong ngay Tam Thái th́
chẳng mấy chốc không c̣n chức để phong cho
trọng chức đại thần (Thường
th́ vua thỉnh thoảng phong thêm chức Tam Tư; cho nên đến
cuối đời Vua Lê Thái Tổ, các đại công thần
thường có hai hoặc 3 chức Tam Tư) .
Vua Lê Thái Tông cũng chưa dùng
đến Tam Thái.
Xem
156) Chức Thái úy nhà Lê cao hơn Thái phó _-nguợc lại với cơ
cấu triều chính bên Tàu
2) Chức B́nh Chương là tể tướng.
Chức cao nhất là B́nh Chương
, tức B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự, là tể tướng
hay tướng quốc hay thừa tướng.
Chức B́nh Chương, trên lư thuyết, có thể
được đảm nhiệm bởi vơ tướng
hay văn quan. Nhưng trên thực tế, hiếm có văn
quan nào được làm tể tướng, trong các triều
đại của
ta.
Chức B́nh Chương
được phong cho các đại thần đă
được gia phong chức Tam Tư .
Dưới chức B́nh Chương là
nguyên soái ( Đại tư mă) , rồi sau đó mới
đến
Tả bộc xạ (là chức chánh phó Văn thừa
tướng)
Vua Lê Thái Tổ phong 3 người làm
B́nh Chương, đó là Lưu Nhân Chú,
Phạm Vấn và Lê Sát.
Các vua Lê
sau cũng theo thông lệ
đó, thường phong 3
người làm B́nh Chương.
3) Nguyên
soái (Đại
tư mă, rồi
Đại đô
đốc)
Như đă nói ở trên, đời
Vua Lê Thái Tổ và 4 năm đầu đời Lê Thái Tông,
chức nguyên soái là Nhập
nội Đại
tư mă. Bắt đầu
từ năm 1437, đời
Lê Thái Tông, chức nguyên soái là Nhập nội Đại đô đốc.
Với
t́nh thế nước ta (tứ diện thụ đich), chức nguyên soái là
rất quan trọng, đôi khi c̣n quan trọng hơn B́nh
Chương.
Lưu Nhân Chú, đời Vua Lê Thái Tổ, vừa là
nguyên soái vừa là tể
tướng.
4) Tả bộc xạ
Tả bộc xạ là chức chánh phó
Văn thừa tướng, dưới chức nguyên soái,
nhưng là chức nhất nh́ của quan văn , là trọng chức đại thần.
Tả bộc xạ cao hơn các chức Hành khiển,
thượng thư
//viết
xong vào tháng 7-2010 , sẽ đăng đầu
tháng 8-2010//
*
*
* Lê Anh Chí *.
_____________
Sách tham khảo
Đại
Việt Sử Kư Toàn Thư, Sử quan đời Trần
và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà
Trịnh)
Đại
Việt Thông Sử, Lê Quí Đôn
Lam
Sơn Thực Lục, Nguyễn Trăi viết theo lời
kể của vua Lê Thái Tổ (bị sửa đổi)
B́nh
Ngô Đại Cáo, vua Lê Thái Tổ
Việt
Giám Thông Khảo Tổng Luận, Lê Tung
Việt
sử Tiêu án, Ngô Th́ Sĩ
Dư
Địa Chí, Nguyễn Trăi(bị sửa đổi)
Đại
Việt Sử Lựơc, tác giả khuyết danh
(thời Trần Phế Đế)
Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương
Mục, sử quan triều Nguyễn
Hoàng
Lê nhất thống chí , Ngô gia văn phái
Lịch
triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú
An Nam
Chí Lược, Lê Tắc (Nguyễn Tắc)
Việt
Nam Sử Lược, Trần Trọng Kim
Các nhà
khoa bảng Việt nam, Ngô Đức Thọ (chủ biên),
Nguyễn Thúy Nga, Nguyễn Hữu Mùi
Việt
Nam Văn Học Sử Yếu, Dương Quảng Hàm
Nguyễn
Trăi Toàn Tập, Mai Quốc Liên, Nguyễn Quảng Tuân,
Nguyễn Khuê, Kiều Thu Hoạch
Đông Châu Liệt Quốc
Hán Sở
Tranh Hùng
Sử
Kư , Tư Mă Thiên
Tam
Quốc Chí Diễn Nghĩa, La Quán Trung, dịch giả
Tử Vi Lang
Tôn
Tử Binh Pháp, Tôn Tử
Ngô
Tử Binh Pháp, Ngô Khởi
Thái
Công Binh Pháp
*
*
TrangNhà LêAnhChí www.LeAnhChi.com
Mục Lục Vua Lê Thái
Tổ là thánh vương
Mục Lục Vua Lê Thái
Tổ giỏi hơn Gia Cát Lượng
Mục Lục Vua Lê Thái Tổ không hề giết hại công
thần
Mục
Lục Danh Tướng của vua Lê
Thái Tổ
Mục
Lục ‘Đại Việt
Sử Kư Toàn Thư là quốc sử nhà Trịnh’
Mục Lục Những
sai lầm của Trần Trọng Kim trong VNSL
------------------------------------------------------------------
* ML_ViệtSử,Văn * ViệtSử, Văn 3 * ViệtSử, Văn 4 * Thơ
*
---------------------------------------------------------------
* Trang Chính * Bài
mới LêAnhChí * Bài mới Kiến Tánh *
--------------------------------------------------------------------------
* Mục Lục * Nối kết
Phật Pháp * Lê
Gia * Nối kết
Văn Học * Bài Xưa *
--------------------------------------------------------------------------
*
Liên Kết
TrangNhà Kiến Tánh:
* Trang Chính
* M
ụ c L ụ c * Luận
1 * Luận 2 * Thơ
1 * Thơ 2