Định nghĩa định danh 6

Định nghĩa định danh 6

Lê Anh Chí

__________________________________________

Dàn Bài :

Dẫn nhập : Đại Việt Sử Ký Toàn Thư là quốc sử của nhà Trịnh, chẳng phải của nhà Lê

Dẫn nhập : Đời Vua Lê Thái Tổ , Lê Thái Tông là thời Nghiêu Thuấn

Dẫn nhập : Trần Nguyên Hãn là kẻ tử thù của nhà Hậu Trần và là kẻ phản nghịch

X) Hòa thượng Ni, Sư cụ Ni ... ?

XI) Điện Hạ, Các Hạ, Túc Hạ, ... và Tại Hạ

XII) Tăng Thống, Quốc Sư

XIII) Chân Ngã, Bản Ngã, Bản Tâm, Tự Ngã, Ngã

XIV) Bản Lai Diện Mục

XV) Hằng Hà sa số và hằng hà sa số

XVI) Điểm yếu, yếu điểm, thình lình, bất thình lình

XVII) Cô gia, Quả nhân

XVIII) Truyền đăng

(Còn Tiếp)

__________________________________________

Tiếp tục loạt bài ‘Định nghĩa định danh’, bài này nói về những từ ngữ Phật giáo (như Tăng Thống Quốc Sư Bản Lai Diện Mục Hằng Hà sa số Truyền đăng ...) , ngoài Phật giáo như Điện Hạ, Các Hạ, Túc Hạ, Tại Hạ, Điểm yếu, yếu điểm, Cô gia, Quả nhân...

Dàn Bài bài trước:

252) Định nghĩa định danh 5

I) Võ nghệ cao cường thay vì ‘có sức khỏe’, ‘có sức mạnh’ ...

II) ‘Lành thay !’, ‘Tốt thay !’ ... thay vì ‘Than Ôi !’

III) Sư phụ, Sư tổ, Thái Sư phụ

IV) Hoàng tử, Thế Tử, Hoàng Thái tử, Hoàng Thái đệ, Hoàng Thái tôn

V) Thái Thượng Hoàng, Thượng Hoàng, Hoàng Thượng, Bệ Hạ

VI) Hoàng hậu, Hoàng Thái hậu, Thái hậu, Hoàng phi, Hoàng Thái phi,

VII) Công chúa, Trưởng Công chúa

VIII) Không

IX)Thánh nhân, Thánh vương

Vd = Ví dụ = Thí dụ

TQC = TQCDN = Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa

PG = Phật giáo

X) Hòa thượng Ni, Sư cụ Ni ... ?

Hơn 10 năm về trước (hiện tại là 1-2015), tôi có đọc một bài viết trên một diễn đàn PG , về ‘Hòa thượng Ni’, chuyện kể rằng có một vị ni sư bảo các Phật tử phải, nên gọi vị đó là ‘Hòa thượng Ni’ ; người viết bài đó cười quá xá, những người góp ý cũng cười (vì họ chưa hề nghe nói đến ‘Hòa thượng Ni’). Chữ ‘Hòa thượng Ni’ thì nghe là lạ, nhưng nghĩ lại, theo thiển ý, thì có lý lắm, nên lắm ! Tại sao ? _-bởi vì trong kinh sách có chữ ‘Tỳ kheo Ni’ hay ‘Tỳ khưu Ni’ ! (mà chẳng ai cười)

Thiết nghĩ nên có những danh xưng như

Hòa thượng Ni

Thượng Tọa Ni

Sư cụ Ni

Cho chức vị Ni giới thêm phần long trọng, cùng dùng với những danh xưng đã có như ni sư, sư bà , ni cô, Tỳ khưu Ni vv Ngày xưa thì không cần, vì có nhiều hoàng hậu, công chúa đi tu (Một khi hoàng hậu, công chúa đi tu thì đương nhiên được trọng vọng, trong ni đoàn cũng như đối với các Phật tử _-và nâng cấp cho các ni cùng tu)

Không rõ câu chuyện về ‘Hòa thượng Ni’ kể trên , diễn tiến ra sao, có được các giáo hội để ý đến hay không ?

XI) Điện Hạ, Các Hạ, Túc Hạ, ... và Tại Hạ

Cùng một kết cấu với Bệ Hạ,

Điện Hạ, Các Hạ, Túc Hạ, ... và Tại Hạ

Điện Hạ :

Điện = Cung Điện, Hạ = dưới , gọi ‘dưới Điện’ tức là gọi, một cách lễ phép, các Hoàng tử, Công chúa, Thân vương, những kẻ ở trong Cung Điện.

Các Hạ :

Các = gác, lầu ; nhà có gác, lầu là người cao sang, gọi ‘dưới lầu’ tức là gọi người cao sang, gọi người đối diện như vậy là lễ phép lắm

Túc Hạ :

Túc = chân ; gọi ‘dưới chân’ tức là nể nang người, gọi người đối diện như vậy là lễ phép

Tại Hạ :

Tại = đây, ở đây ; Tại Hạ = đây, ở dưới = tôi ; tự nhận là ‘đây, ở dưới’ tức là nể nang người, tự hạ thấp mình, như vậy là lễ phép lắm.

XII) Tăng Thống, Quốc Sư

Ngày xưa, ở Đại Việt, chức vị Tăng Thống là Quốc Sư và do nhà vua tôn phong. (Lưu ý : tôi dùng chữ ‘tôn phong’ chớ chẳng phải là ‘phong’). Vì chức vị Tăng Thống là chức vị suốt đời (cũng như vua), mà Tăng Thống thường rất thọ, mà vua thường không được thọ, nên có nhiều vua suốt đời chẳng hề tôn phong Tăng Thống.

XIII) Chân Ngã, Bản Ngã, Bản Tâm, Tự Ngã, Ngã

Chân Ngã, thuật ngữ Đại thừa, là Ngã Chân Thật , là Phật Tánh

Bản Ngã, thuật ngữ Phân-tâm-học, là bản chất của cái Ngã thế gian, là bản chất của Vọng Tâm

Bản Tâm, thuật ngữ Đại thừa, là bản chất của Tâm, là Phật Tâm, là Phật Tánh

Tự Ngã, thuật ngữ Đại thừa, là Ngã Chân Thật , là Phật Tánh, Chân Ngã

Ngã, thuật ngữ Đại thừa, là Tự Ngã, là Chân Ngã

Xem

95) Phật Tánh chẳng phải là Đại Ngã, chẳng phải là Tiểu Ngã ; Phật Tánh, Chân Tâm, vọng tâm, linh hồn, Đại Ngã, Tiểu Ngã, Vô Ngã , Tự Tâm, Diệu Tâm . . .

XIV) Bản Lai Diện Mục

Bản Lai = xưa nay

Diện = mặt

Mục = mắt

Bản Lai Diện Mục, nghĩa đen là mặt mắt xưa nay

Nhưng ‘mặt mắt’ là cách gọi của người Tàu, ta gọi là ‘mặt mũi’

Như vậy, Bản Lai Diện Mục là mặt mũi xưa nay, là bộ mặt xưa nay, là gương mặt xưa nay

Bản Lai Diện Mục, thuật ngữ Thiền Tông, là Ngã Chân Thật , là Phật Tánh

XV) Hằng Hà sa số và hằng hà sa số

Cụm từ ‘hằng hà sa số’ chính ra là ‘Hằng Hà sa số’ và có nghĩa là ‘số cát sông Hằng’ ; sông Hằng ở Ấn Độ là sông rất lớn rất dài, đặc điểm là bờ sông có rất nhiều cát ; vì thế đức Phật thường nói nhiều về ‘số cát sông Hằng’, để chỉ một số lượng rất lớn rất nhiều, đếm không xuể !

Cụm từ ‘Hằng Hà sa số’ được dùng nhiều , dần dần trở thành ‘hằng hà sa số’ (và người ta quên đi ‘Hằng Hà sa số’ có nghĩa là ‘số cát sông Hằng’ ) và thường được dùng với dấu chấm than (!), với nghĩa ‘quá nhiều’ (như số cát sông Hằng).

Vd (trích một đoạn văn, tôi viết về Mỹ-nhân/Anh-hùng) :

Mỹ-nhân chẳng sánh Anh-hùng, vì Anh-hùng trên thế gian chỉ có một vài, còn Mỹ-nhân thì hằng hà sa số !

XVI) Điểm yếu, yếu điểm, thình lình, bất thình lình

Viết lại đây ý nghĩa một số từ ngữ, mà đúng ra mọi người đều phải biết khi bắt đầu vào trường trung học :

a) Điểm yếu, yếu điểm,

yếu điểm = điểm trọng yếu = điểm quan trọng

điểm yếu = nhược điểm

b) thình lình, bất thình lình

Một điều quái dị : bất thình lình = thình lình

XVII) Cô gia, Quả nhân

Cô gia, Quả nhân là tiếng tự xưng của lãnh chúa, của một vì vương ; gọi là ‘xưng Cô, xưng Quả’

65) Người thuyết phục được Tôn Quyền chống Tào là Lỗ Túc, chẳng phải Gia Cát Lượng

( Lỗ Túc nói : ‘‘bọn Túc này đều có thể hàng Tào, riêng Chúa công không thể hàng Tào’’ )

=== === TQC :

...Lỗ Túc nói:- Lời mọi người vừa bàn đó, thực làm hỏng việc của Chúa công. bọn Túc này đều có thể hàng Tào, riêng Chúa công không thể hàng Tào.

Tôn Quyền hỏi:- Vì cớ gì vậy?

Lỗ Túc nghiêm trang đáp:- Như bọn Túc này mà hàng Tháo, vẫn được làm quan, thế nào Tháo lại chẳng ban cho mỗi người một chức Châu, Quận hoặc tương đương. Nhưng Chúa công mà hàng Tào thì... ôi thôi, còn biết về đâu? Ngôi chẳng qua đến phong Hầu. Xe bất quá được một cỗ, ngựa bất quá được một con, quân hầu nhiều lắm được năm bảy tên. Như thế phỏng còn quay mặt hướng Nam mà xưng "Cô", xưng "Quả" được chăng? ... === ===

XVIII) Truyền đăng

Truyền đăng là một thuật ngữ Thiền Tông,

=== === Truyền Tâm Ấn Tâm :

... Từ Tổ Ca Diếp đến Ngũ Tổ, các Tổ truyền tâm ấn tâm từ đời này qua đời kia, để duy trì huệ mạng của Như Lai.

Gọi là truyền đăng.

Ví như một ngọn đèn, mồi cho ngọn đèn khác. Một đèn thành 2 đèn, 2 thành 4, . . . thành n đèn. Thế hệ này truyền sang thế hệ kia, đèn đèn tỏ rạng, sáng mãi không cùng !

Cũng hàm chứa điều này : thiền sinh cần có thầy, có thầy để được Chỉ thẳng chân tâm.

Đến thời Ngũ Tổ, Ngũ Tổ làm một cuộc đại cách mạng : ngài dạy rằng thọ trì Kinh Kim Cang có thể thấy tánh. Nghĩa là ta có thể tự tu, tự chứng Chân Tâm bằng Kinh Kim Cang !

Kể từ đó, việc tu hành của pháp môn Kiến Tánh gồm hai đường lối :

1) truyền tâm ấn tâm

2) tự tu bằng Kinh Kim Cang

( sau này thêm pháp

3) khán công án, thoại đầu ) ... === ===

Cả ba pháp môn Kiến Tánh này cũng là để Truyền đăng, để duy trì huệ mạng của Như Lai. Cứ một người được Kiến Tánh là sự Truyền đăng được tiếp tục , duy trì ...

(Còn Tiếp)

* Lê Anh Chí *.

_____________

Sách tham khảo :

Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Sử quan đời Trần và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)

Đại Việt Thông Sử, Lê Quí Đôn

Lam Sơn Thực Lục, Nguyễn Trãi viết theo lời kể của vua Lê Thái Tổ (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)

Bình Ngô Đại Cáo, vua Lê Thái Tổ (Nguyễn Trãi soạn văn) (có thể bị sửa đổi)

Việt Giám Thông Khảo Tổng Luận, Lê Tung (tóm tắt Việt Giám Thông Khảo của Vũ Quỳnh)

Việt sử Tiêu án, Ngô Thì Sĩ

Dư Địa Chí, Nguyễn Trãi (bị sửa đổi)

Đại Việt Sử Lựơc, tác giả khuyết danh (thời Trần Phế Đế)