Tấn Quận công Lê Đình Dự 1 (1600-

Tấn Quận công Lê Đình Dự (1600- ? ), tướng võ, tiến-sĩ văn

( Tiến-sĩ văn , ngự sử, Tả thị lang, Hữu Thừa tướng, Nguyên Soái , Vinh Lộc Đại Phu , Đắc Tư Hầu Lê Đình Dự )

Lê Anh Chí

__________________________________________

Dàn Bài :

I) Lược Sử

II) Tướng võ, tiến-sĩ văn

III) Đệ tam giáp tiến-sĩ , đệ nhất danh

IV) Tập ấm làm quan rồi mới đi thi

V) Đỗ tiến-sĩ trước trưởng tử 3 năm !

VI) Triều Lê có nhiều vị quan văn võ toàn tài

VII) Thừa tướng đời Lê và Lê Trung hưng

(Còn Tiếp)

__________________________________________

ĐVSKTT = Đại Việt Sử Ký Toàn Thư

I) Lược Sử

Làng Nhân Mục, huyện Thanh Trì , tỉnh Hà Đông

Đỗ đệ tam giáp tiến-sĩ ( đệ nhất danh) năm Quí Mùi (1643) , đời vua Lê Chân Tông .

Thiêm đô ngự sử

Phượng Trì nam

Hình bộ Tả thị lang

Hữu Thừa Tướng (Bồi tụng)

Tháng 10, năm Ất Mùị (1655), làm đốc thị đi đánh chúa Nguyễn ; khi đại quân đến Kỳ Hoa, thì quân Nguyễn rút sạch.

Đắc tư Hầu

Kim Tử Vinh Lộc Đại Phu

Khi mất, được truy tặng chức Hình Bộ thượng thư, Tấn Quận công.

Thụy Nhã Đôn.

II) Tướng võ, tiến-sĩ văn

Vốn dòng võ tướng, lại đỗ tiến-sĩ văn, vừa làm tướng văn, vừa làm tướng võ. Làm ‘ Thiêm đô ngự sử ‘, rồi đến chức Hữu Thừa Tướng. Từng cầm quân đi đánh chúa Nguyễn ở Kỳ Hoa.

III) Đệ tam giáp tiến-sĩ , đệ nhất danh

Ông đỗ Đệ tam giáp tiến-sĩ , tuy thế lại được đệ nhất danh _ đệ nhất danh của những Đệ tam giáp tiến-sĩ.

Do vì ‘đệ nhất danh’, nên ông Lê Đình Dự có tên trong ĐVSKTT, khi ĐVSKTT viết về kỳ thi tiến-sĩ này.

==== ĐVSKTT :

Thi hội các cử nhân, lấy đỗ bọn Lê Trí Trạch 9 người.

Tháng 12, thi đình cho bọn Nguyễn Khắc Thiệu 2 người đỗ tiến sĩ xuất thân, bọn Lê Đình Dự 7 người đỗ đồng tiến sĩ xuất thân.

Tả thị lang bộ Lại . . .====

ĐVSKTT nhắc đến tên ông một lần nữa, khi ông cầm quân đi đánh chúa Nguyễn ở Kỳ Hoa

IV) Tập ấm làm quan rồi mới đi thi

Ông thân tôi kể rằng có nhiều vị Tổ họ Lê làng Nhân Mục tập ấm làm quan rồi mới đi thi. Mục đích của sự đi thi này là để chứng tỏ tài học của mình, là có tài xứng đáng làm quan, chớ chẳng phải chỉ vì được tập ấm mà thôi.

Lúc triều Lê Trung Hưng còn ở Thanh Hóa, Trạng Bùng cũng làm quan rồi mới đi thi, cũng để chứng tỏ tài học của mình.

Ông Lê Đình Dự đỗ đệ tam giáp tiến-sĩ ( đệ nhất danh) năm Quí Mùi (1643) , đời vua Lê Chân Tông , năm ấy ông đã 44 tuổi.

V) Đỗ tiến-sĩ trước trưởng tử 3 năm !

Ông Lê Đình Dự đỗ tiến-sĩ năm Quí Mùi (1643) , trước trưởng tử, Ông Lê Đình Lại, chỉ có 3 năm !

( Ông Lê Đình Lại đỗ tiến-sĩ năm Bính Tuất (1646)) , đời vua Lê Chân Tông , năm ấy ông mới 21 tuổi.)

VI) Triều Lê có nhiều vị quan văn võ toàn tài

Một đặc điểm của Triều Lê là có nhiều vị quan văn võ toàn tài. Ví dụ : Phạm Đình Trọng, tướng võ, tiến-sĩ văn. Cuối đời nhà Lê, có thi hào Nguyễn Gia Thiều, ông là tướng võ.

Bởi lẽ dễ hiểu là vị vua sáng nghiệp là Vua Lê Thái Tổ bản chất văn võ thánh thần

Xem bài

51) Vua Lê Thái Tổ dụng binh như thần giỏi hơn và đức độ hơn Gia Cát Lượng 6

( Gia Cát Lượng là thi hào, là văn nhân trói gà không chặt. Vua Lê Thái Tổ văn võ toàn tài, là võ sư , còn là thi sĩ Khuyết điểm của văn nhân nguyên soái. Ưu điểm của Võ tướng nguyên soái )

86) Bài thơ của Vua Lê Thái Tổ ở xã Hào Tráng là một áng thi tuyệt tác, là một bản anh hùng ca diễm tuyệt và bất diệt

Riêng các vị Tổ họ Lê làng Nhân Mục, đời Lê Trung hưng, hầu hết đều văn võ toàn tài _dù có khi làm tướng võ, có khi làm tướng văn.

VII) Thừa tướng đời Lê và Lê Trung hưng

1) Đại Việt ta quen gọi tướng quốc là Bình Chương, tức Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự

Bắt đầu từ đời Lý Nhân Tông, Đại Việt ta gọi tướng quốc là Bình Chương, tức Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự

Vị tướng quốc có thể là Thái úy , Thái phó, Thái sư, Thái bảo, Tư đồ . . . quan trọng là phải có ’bình chương quân quốc trọng sự’ thì mới là tướng quốc

Trần Thái Tông gọi là ‘khai phủ nghi đồng tam ty bình chương sự‘, nhưng vẫn có chữ Bình Chương.

2) Vua Lê Thái Tổ cũng gọi tướng quốc là Bình Chương, tức Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự

a) Năm 1418, Vua Lê Thái Tổ khởi nghĩa, xưng vương, Bình Định vương. Xưng vương , nên nhà vua cũng lập triều đình , có các quan văn võ. Lập tướng quốc là Lê Thạch, gọi là Bình Chương.

Về chức vụ của ông Lê Thạch , sử chỉ chép sơ sài là Bình Chương _sơ sài, dĩ nhiên vì lúc đó chưa thực sự có triều đình . Tuy thế, chính giặc Minh cũng biết Bình Chương Lê Thạch là Tướng Quốc.

Minh Thực Lục :

{{ . . . Nay tiếm xưng là Bình Định vương, cho em Lê Thạch làm Tướng quốc ngụy }}

( Giặc Minh nhận lầm Lê Thạch là em vua, có lẽ vì ông Lê Thạch chỉ kém vua mấy tuổi. )

b) Năm 1428, Vua Lê Thái Tổ đã Bình Định thiên hạ, vua phong ngay nguyên soái và tể tướng (tức Tướng quốc), đều là ‘Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự’.

Có ba ngưòi Tướng quốc là

_Lưu Nhân Chú (nguyên soái và tể tướng)

_Phạm Vấn và Lê Sát (tể tướng và phó tể tướng)

Xem bài

22) Ông Trần Nguyên Hãn không hề được vua Lê Thái Tổ phong làm Tướng Quốc !

( Tướng Quốc là ông Phạm Vấn và ông Lưu Nhân Chú ! )

77) Bẩy vị đại thần Quyền cao Chức trọng nhất triều vua Lê Thái Tổ _cũng là bẩy vị đệ nhất công thần

( Lưu Nhân Chú, Phạm Vấn, Lê Sát, Lê Ngân, Nguyễn Lý, Lê văn Linh và Bùi Quốc Hưng )

80) Lý do vua Lê Thái Tổ truyền ngôi cho Nguyên Long. Thật giản dị !

3) Vua Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông cũng dùng ‘Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự’

Đầu đời Vua Lê Thái Tông, có ba Tướng Quốc, đều là‘Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự’ chính là ba Tướng Quốc do vua Lê Thái Tổ để lại.

Đầu đời vua Lê Nhân Tông, có ba Tướng Quốc, đều là‘Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự’:

_Trịnh Khả

_Lê Thụ

_Đại tư đồ Nguyễn Thận

Theo thông lệ, triều đình nhà Lê thường có ba Tướng Quốc.

4) Vua Lê Thánh Tông cũng dùng ‘Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự’

Dưới triều Lê Thánh Tông cũng có vài ông được phong ‘Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự’, tức là làm tể tướng.

Năm 1460, Ông Đinh Liệt là khai phủ nghi đồng tam ty Nhập nội Thái phó Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự.

Năm 1460, Ông Nguyễn Xí cũng là khai phủ nghi đồng tam ty Nhập nội Thái phó Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự.

Đây là hai vị tể tướng những năm đầu triều Thánh Tông.( Là danh tướng của vua Lê Thái Tổ và có công dẹp Nghi Dân).

Sau này, Ông Lê Niệm, cháu nội của nghĩa sĩ Lê Lai, cũng là tể tướng, tức Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự , cũng dưới triều Thánh Tông.( Thánh Tông làm vua 38 năm)

5) Vua Lê Tương Dực cũng dùng Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự

Vua Lê Tương Dực, vị vua Lê cuối cùng thật sự có quyền hành, cũng dùng Bình Chương Quân Quốc Trọng Sự để phong tể tướng (cho Lê Phụ, Nguyễn văn Lang. . .)

6) Thừa tướng đời Lê Trung hưng

Dưới triều Lê Trung hưng, vì chúa Trịnh là Đại Nguyên soái và Đại Thừa Tướng, nên Tướng Quốc trở thành kẻ giúp việc cho chúa Trịnh và gọi khác đi :

_Tham Tụng là Tả Thừa Tướng (Tả Tướng Quốc)

_Bồi Tụng là Hữu Thừa Tướng (Hữu Tướng Quốc)

7) Ông Lê Đình Dự làm Hữu Thừa Tướng

Tháng 10, năm Ất Mùị (1655), Ông Lê Đình Dự cầm quân đi đánh chúa Nguyễn; khi đại quân đến Kỳ Hoa, thì quân Nguyễn rút sạch.

ĐVSKTT nhắc đến việc này và nói chức vị của ông là Hữu Thừa Tướng (Bồi tụng).

(Còn Tiếp)

* Lê Anh Chí *.

_____________

Sách tham khảo

Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Sử quan đời Trần và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)