Tấn Quận công Lê Đ́nh Dự (1600- ? ), tướng vơ, tiến-sĩ văn

( Tiến-sĩ văn , ngự sử, Tả thị lang, Hữu Thừa tướng, Nguyên Soái , Vinh Lộc Đại Phu , Đắc Tư Hầu Lê Đ́nh Dự )

 

                    Lê Anh Chí

__________________________________________

Dàn Bài :

I) Lược Sử

II) Tướng vơ, tiến-sĩ văn

III) Đệ tam giáp tiến-sĩ , đệ nhất danh

IV) Tập ấm làm quan rồi mới đi thi

V) Đỗ tiến-sĩ trước trưởng tử 3 năm !

VI) Triều Lê có nhiều vị quan văn vơ toàn tài

VII) Thừa tướng đời Lê và Lê Trung hưng

             (C̣n Tiếp)

__________________________________________

 

 

ĐVSKTT = Đại Việt Sử Kư Toàn Thư

 

 

I) Lược Sử

 

Làng Nhân Mục, huyện Thanh Tŕ , tỉnh Hà Đông

Đỗ đệ tam giáp tiến-sĩ ( đệ nhất danh) năm Quí Mùi (1643) , đời vua Lê Chân Tông .

Thiêm đô ngự sử

Phượng Tŕ nam

H́nh bộ Tả thị lang

Hữu Thừa Tướng (Bồi tụng)

Tháng 10, năm Ất Mùị (1655), làm đốc thị đi đánh chúa Nguyễn ; khi đại quân đến Kỳ Hoa, th́ quân Nguyễn rút sạch.

Đắc tư Hầu

Kim Tử Vinh Lộc Đại Phu

Khi mất, được truy tặng chức H́nh Bộ thượng thư, Tấn Quận công.

Thụy Nhă Đôn.

 

 

II) Tướng vơ, tiến-sĩ văn

 

Vốn ḍng vơ tướng, lại đỗ tiến-sĩ văn, vừa làm tướng văn, vừa làm tướng vơ. Làm ‘ Thiêm đô ngự sử ‘, rồi đến chức Hữu Thừa Tướng. Từng cầm quân đi đánh chúa Nguyễn ở Kỳ Hoa.

 

 

III) Đệ tam giáp tiến-sĩ , đệ nhất danh

 

Ông đỗ Đệ tam giáp tiến-sĩ , tuy thế lại được đệ nhất danh _ đệ nhất danh của những Đệ tam giáp tiến-sĩ.

Do v́ ‘đệ nhất danh’, nên ông Lê Đ́nh Dự có tên trong ĐVSKTT, khi ĐVSKTT viết về kỳ thi tiến-sĩ này.

==== ĐVSKTT :

Thi hội các cử nhân, lấy đỗ bọn Lê Trí Trạch 9 người.

Tháng 12, thi đ́nh cho bọn Nguyễn Khắc Thiệu 2 người đỗ tiến sĩ xuất thân, bọn Lê Đ́nh Dự 7 người đỗ đồng tiến sĩ xuất thân.

Tả thị lang bộ Lại . . .====

ĐVSKTT nhắc đến tên ông một lần nữa, khi ông  cầm quân đi đánh chúa Nguyễn ở Kỳ Hoa

 

 

IV) Tập ấm làm quan rồi mới đi thi

 

Ông thân tôi kể rằng có nhiều vị Tổ họ Lê làng Nhân Mục tập ấm làm quan rồi mới đi thi. Mục đích của sự đi thi này là để chứng tỏ tài học của ḿnh, là có tài xứng đáng làm quan, chớ chẳng phải chỉ v́ được tập ấm mà thôi.

Lúc triều Lê Trung Hưng c̣n ở Thanh Hóa, Trạng Bùng cũng làm quan rồi mới đi thi, cũng để chứng tỏ tài học của ḿnh.

Ông Lê Đ́nh Dự đỗ đệ tam giáp tiến-sĩ ( đệ nhất danh) năm Quí Mùi (1643) , đời vua Lê Chân Tông , năm ấy ông đă 44 tuổi.

 

 

V) Đỗ tiến-sĩ trước trưởng tử 3 năm !

 

Ông Lê Đ́nh Dự đỗ tiến-sĩ năm Quí Mùi (1643) , trước trưởng tử, Ông Lê Đ́nh Lại, chỉ có 3 năm !

( Ông Lê Đ́nh Lại đỗ tiến-sĩ năm Bính Tuất (1646)) , đời vua Lê Chân Tông , năm ấy ông mới 21 tuổi.)

 

 

VI) Triều Lê có nhiều vị quan văn vơ toàn tài

 

Một đặc điểm của Triều Lê là có nhiều vị quan văn vơ toàn tài. Ví dụ : Phạm Đ́nh Trọng, tướng vơ, tiến-sĩ văn. Cuối đời nhà Lê, có thi hào Nguyễn Gia Thiều, ông là tướng vơ.

Bởi lẽ dễ hiểu là vị vua sáng nghiệp là Vua Lê Thái Tổ bản chất văn vơ thánh thần

 

Xem bài

51)         Vua Lê Thái Tổ dụng binh như thần giỏi hơn và đức độ hơn Gia Cát Lượng 6

             ( Gia Cát Lượng là thi hào, là văn nhân trói gà không chặt. Vua Lê Thái Tổ văn vơ toàn tài, là vơ sư , c̣n là thi sĩ  Khuyết điểm của văn nhân nguyên soái. Ưu điểm của Vơ tướng nguyên soái )

86)         Bài thơ của Vua Lê Thái Tổ ở xă Hào Tráng là một áng thi tuyệt tác, là một bản anh hùng ca diễm tuyệt và bất diệt

 

Riêng các vị Tổ họ Lê làng Nhân Mục, đời Lê Trung hưng, hầu hết đều văn vơ toàn tài _dù có khi làm tướng vơ, có khi làm tướng văn.

 

 

VII) Thừa tướng đời Lê và Lê Trung hưng

 

1) Đại Việt ta quen gọi tướng quốc là B́nh Chương, tức B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự

Bắt đầu từ đời Lư Nhân Tông,  Đại Việt ta gọi tướng quốc là B́nh Chương, tức B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự

Vớng quốc thThái úy , Thái phó, Thái sư, Thái bảo, Tư đ . . . quan trọng là phải b́nh chương quân quốc trọng sth́ mới là tướng quốc

Trần Thái Tông gọi là ‘khai phủ nghi đồng tam ty b́nh chương sự‘, nhưng vẫn có chữ B́nh Chương.

 

2) Vua Lê Thái Tổ cũng gọi tướng quốc là B́nh Chương, tức B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự

 

a) Năm 1418, Vua Lê Thái Tổ khởi nghĩa, xưng vương, B́nh Định vương. Xưng vương , nên nhà vua cũng lập triều đ́nh , có các quan văn vơ. Lập tướng quốc là Lê Thạch, gọi là B́nh Chương.

Về chức vụ của ông Lê Thạch , sử chỉ chép sơ sài là B́nh Chương _sơ sài, dĩ nhiên v́ lúc đó chưa thực sự có triều đ́nh . Tuy thế, chính giặc Minh cũng biết B́nh Chương Lê Thạch là Tướng Quốc.

Minh Thực Lục :

{{  . . . Nay tiếm xưng là B́nh Định vương, cho em Lê Thạch làm Tướng quốc ngụy  }}

( Giặc Minh nhận lầm Lê Thạch là em vua, có lẽ v́ ông Lê Thạch chỉ kém vua mấy tuổi. )

 

b) Năm 1428, Vua Lê Thái Tổ đă B́nh Định thiên hạ, vua phong ngay nguyên soái tớng (tức Tướng quốc), đều‘B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự’.

ba ngựi Tướng quốc là

_Lưu Nhân Chú (nguyên soái tớng)

_Phạm Vấn Sát (tớng phó tớng)

Xem bài

22)         Ông Trần Nguyên Hăn không hề được vua Lê Thái Tổ phong  làm Tướng Quốc !

             ( Tướng Quốc là ông Phạm Vấn và ông Lưu Nhân Chú ! )

77)         Bẩy vị đại thần Quyền cao Chức trọng nhất triều vua Thái T _cũng là bẩy v đ nhất công thần

             ( Lưu Nhân Chú, Phạm Vấn, Sát, Ngân, Nguyễn , văn Linh Bùi Quốc Hưng )

80)         Lư do vua Lê Thái Tổ truyền ngôi cho Nguyên Long.   Thật giản dị !

 

3) Vua Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông cũng dùng ‘B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự’

Đầu đời Vua Lê Thái Tông, baớng Quốc, đềuB́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự’ chính là ba ớng Quốc do vua Lê Thái Tổ để lại.

Đầu đời vua Nhân Tông, baớng Quốc, đềuB́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự’:

_Trịnh Kh

_ Th

ại tư đ Nguyễn Thận

Theo thông l, triều đ́nh nhà thường baớng Quốc.

 

 

4) Vua Lê Thánh Tông cũng dùng ‘B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự’

 

Dưới triều Lê Thánh Tông cũng có vài ông được phong ‘B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự’, tức là làm tể tướng.

 

Năm 1460, Ông Đinh Liệt là khai phủ nghi đồng tam ty Nhập nội Thái phó B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự.

Năm 1460, Ông Nguyễn Xí cũng là khai phủ nghi đồng tam ty Nhập nội Thái phó B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự.

Đây là hai vị tể tướng những năm đầu triều Thánh Tông.( Là danh tướng của vua Lê Thái Tổ và có công dẹp Nghi Dân).

 

Sau này, Ông Lê Niệm, cháu nội của nghĩa sĩ Lê Lai, cũng là tể tướng, tức B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự , cũng dưới triều Thánh Tông.( Thánh Tông làm vua 38 năm)

 

5) Vua Lê Tương Dực cũng dùng B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự

 

Vua Lê Tương Dực, vị vua Lê cuối cùng thật sự có quyền hành, cũng dùng B́nh Chương Quân Quốc Trọng Sự để phong tể tướng (cho Lê Phụ, Nguyễn văn Lang. . .)

 

 

6) Thừa tướng đời Lê Trung hưng

 

Dưới triều Lê Trung hưng, v́ chúa Trịnh là Đại Nguyên soái và Đại Thừa Tướng, nên Tướng Quốc trở thành kẻ giúp việc cho chúa Trịnh và gọi khác đi :

_Tham Tụng là Tả Thừa Tướng (Tả Tướng Quốc)

_Bồi Tụng là Hữu Thừa Tướng (Hữu Tướng Quốc)

 

7) Ông Lê Đ́nh Dự làm Hữu Thừa Tướng

 

Tháng 10, năm Ất Mùị (1655), Ông Lê Đ́nh Dự  cầm quân đi đánh chúa Nguyễn; khi đại quân đến Kỳ Hoa, th́ quân Nguyễn rút sạch.

ĐVSKTT nhắc đến việc này và nói chức vị của ông là Hữu Thừa Tướng (Bồi tụng).

 

                           (C̣n Tiếp)

*

*

* Lê Anh Chí *.

_____________

 

Sách tham khảo

       Đại Việt Sử Kư Toàn Thư, Sử quan đời Trần và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)

       Đại Việt Thông Sử, Lê Quí Đôn

       Lịch triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú

       Các nhà khoa bảng Việt nam, Ngô Đức Thọ (chủ biên), Nguyễn Thúy Nga, Nguyễn Hữu Mùi

 

       Gia phả họ Lê, làng Nhân Mục (Hạ-đ́nh)

       Tiến Sĩ Đề Danh Kư, kỳ thi năm Qúi Mùi(1643) , đời vua Lê Chân Tông

       Tiến Sĩ Đề Danh Kư, kỳ thi năm Bính Tuất (1646) , đời vua Lê Chân Tông

*

*

TrangNhà LêAnhChí www.LeAnhChi.com

       Mục Lục Vua Lê Thái Tổ giỏi hơn Gia Cát Lượng

Mục Lục Vua Lê Thái Tổ không hề giết hại công thần

       Mục Lục Vua Lê Thái Tổ là bậc thánh vương

 

       Mục Lục Thơ về Vua Lê Thái Tổ

       Mục Lục Thơ T́nh

 

     Mục Lục Danh Tướng của vua Lê Thái Tổ

Mục Lục Lưu Nhân Chú

       Mục Lục Đại Việt S Toàn Thư quốc sử nhà Trịnh’

Mục Lục Nguyễn Trăi

       Mục Lục Trần Nguyên Hăn

--------------------------------------------------

    * Trang Chính * Việt Sử, Văn Học * Thơ *

-----------------------------------------------------------

* Mục Lục * Bài mới LêAnhChí * Bài mới Kiến Tánh *

-----------------------------------------------------------

* Nối kết Phật Pháp * Gia * Nối kết Văn Học * Bài Xưa *

------------------------------------------------------------------

*

Liên Kết TrangNhà Kiến Tánh:

* Trang Chính * M ụ c  L ụ c  * Đoản Luận * Thơ *Bài mới Kiến Tánh *