Tấn Quận công Lê Đ́nh Dự (1600-? ),
tướng vơ, tiến-sĩ văn 2
( Nhất hương khoa hoạn xưng
tiền bối . . . )
Lê Anh Chí
__________________________________________
Dàn Bài :
VIII) Ông Lê Đ́nh Dự có lẽ là
tiến-sĩ văn đầu tiên của làng Nhân Mục
IX) Ông Lê Đ́nh Lại có lẽ là
tiến-sĩ văn thứ nh́ của làng Nhân Mục
X) Nhất hương khoa hoạn
xưng tiền bối . . .
XI) Thiêm đô ngự sử
XII) H́nh bộ Tả thị lang
XIII) Kim Tử Vinh Lộc Đại
Phu
(C̣n
Tiếp)
__________________________________________
Dàn Bài của bài 1:
I) Lược Sử
II) Tướng vơ, tiến-sĩ
văn
III) Đệ tam giáp tiến-sĩ ,
đệ nhất danh
IV) Tập ấm làm quan rồi mới
đi thi
V) Đỗ tiến-sĩ
trước trưởng tử 3 năm !
VI) Triều Lê có nhiều vị quan
văn vơ toàn tài
VII) Thừa tướng đời Lê
và Lê Trung hưng
ĐVSKTT = Đại Việt Sử Kư
Toàn Thư
ĐVTS = Đại Việt Thông
Sử
LTHCLC = Lịch triều hiến
chương loại chí
CNKBVN = Các nhà khoa bảng Việt nam
TSĐDK = Tiến Sĩ Đề Danh
Kư
NT = Nguyễn Trăi
TNH = Trần Nguyên Hăn
Bài này c̣n có tựa đề
Tiến-sĩ
văn , ngự sử,Tả thị lang, Hữu Thừa
tướng, Nguyên Soái , Vinh Lộc Đại Phu ,
Đắc Tư Hầu Lê Đ́nh Dự 2
VIII) Ông Lê Đ́nh Dự có lẽ là
tiến-sĩ văn đầu tiên của làng Nhân Mục
Ông Lê Đ́nh Dự có lẽ là
tiến-sĩ văn đầu tiên của làng Nhân Mục.
Tôi nghĩ là vậy, dùng chữ ‘có lẽ’, cho chắc
ăn : v́ phải kiểm soát hết sức
tường tận danh sách các tiến sĩ mới có
thể tuyên bố chắc nịch được (mà ngay
cả CNKBVN cũng không có đầy đủ danh sách các
tiến sĩ)
Ghi ra đây, danh sách các tiến sĩ
của kỳ thi năm Qúi Mùi(1643) , đời vua Lê Chân Tông
(trích Tiến Sĩ Đề Danh Kư, khi lập bia các
tiến sĩ kỳ thi này) :
Đệ nhị giáp tiến-sĩ
Nguyễn
Khắc Thiệu, phường Hà Khẩu (Thọ
Xương)
Lê
Hiệu, làng Quan Trung
Đệ tam giáp tiến-sĩ
Lê
Đ́nh Dự, làng Nhân Mục
Lê Trí
Trạch, làng An Nhân
Phan
Đức Toàn, làng Địa Linh
Lê
Quỳnh, làng Hoàng Mai
Lương
Nghi, làng Tào Sơn
Nguyễn
văn Bảng, làng Lăm Dương
Vũ
Lương, làng Mộ Trạch
IX) Ông Lê Đ́nh Lại có lẽ là
tiến-sĩ văn thứ nh́ của làng Nhân Mục
Ông Lê Đ́nh Dự đỗ
tiến-sĩ năm Quí Mùi (1643) , trước trưởng
tử, Ông Lê Đ́nh Lại,
chỉ có 3 năm ! ( Ông Lê Đ́nh Lại
đỗ tiến-sĩ năm Bính Tuất (1646)) ,
đời vua Lê Chân Tông , năm ấy ông mới 21
tuổi)
Một khi Ông Lê Đ́nh Dự là
tiến-sĩ văn đầu tiên của làng Nhân Mục
th́ Ông Lê Đ́nh Lại là tiến-sĩ văn thứ nh́
của làng Nhân Mục _v́ trong bảng danh sách trên, Ông Lê
Đ́nh Dự là tiến sĩ độc nhất của
làng Nhân Mục.
Ghi ra đây, danh sách các tiến sĩ
của kỳ thi năm Bính Tuất (1646)) , đời vua Lê
Chân Tông này (trích TSĐDK) :
Đệ nhất giáp tiến-sĩ
(Thám Hoa)
Nguyễn
Đăng Hiểu, làng Hoài Băo
Đệ nhị giáp tiến-sĩ
Nguyễn
Viết Cử, làng B́nh Ngô
Đệ tam giáp tiến-sĩ
Nguyễn
Văn Đạt , làng Phi B́nh
Nguyễn
Tá Tướng, làng B́nh Lăng
Lê
Khắc Thiệu, làng Phù Ninh
Nguyễn
Đăng Minh, làng Hoài Băo
Phạm
Hiển Danh , làng Đông Ngạc
Nguyễn
Vịnh, làng Lam Cầu
Ngô
Sĩ Vinh , làng Lư Trai
Đinh
Tất Hưng , làng Ngọ Cầu
Đồng
Tồn Trạch , làng Triền Dương
Nguyễn
Mậu Tài, làng Kim Sơn
Nguyễn
Đắc Vinh, phường Công Bộ (Quảng
Đức)
Lê
Đ́nh Lại, làng Nhân Mục
Cao
Cử , làng Thổ Đôi
Vũ
Kiêm , làng Đông Sơn
Phạm
Văn Tuấn , làng Nhân Lư
X) Nhất hương khoa hoạn
xưng tiền bối . . .
Nhà họ Lê làng Nhân Mục truyền
tụng 2 câu sau :
Nhất
hương khoa hoạn xưng tiền bối
Văn
thế môn pḥng vạn đại tôn
Câu thứ nh́ chỉ là xưng cho oai
thôi, chớ chẳng thể nào chắc là đúng.
Câu thứ nhất th́ đă đúng ngay
từ thời Ông Lê Đ́nh Dự
Nhất
hương khoa hoạn xưng tiền bối
Ư nghĩa của câu này là :
đứng nhất làng và đi trước, xung phong
về cả hai việc :
đường
làm quan
đường
thi cử
Về hoạn lộ, thân phụ Ông Lê
Đ́nh Dự làm đến Thái bảo (ngôi Tam Công), bản
thân Ông Lê Đ́nh Dự được phong Vinh Lộc
Đại Phu , Đắc Tư Hầu , Tấn Quận
công ; ta có thể tin rằng họ Lê đứng
nhất làng và đi trước, xung phong về hoạn
lộ.
Về đường thi cử, ta có
thể tin rằng Ông Lê Đ́nh Dự và Ông Lê Đ́nh
Lại là hai tiến-sĩ văn đầu tiên của làng
Nhân Mục.
( Tôi nhấn mạnh chữ
‘tiến-sĩ văn’, v́ về tiến-sĩ vơ, th́
không có đủ tài liệu để xét đoán. Ngay
như trong họ Lê, tôi chỉ biết rằng tổ tiên
có ít nhất một tiến-sĩ vơ, dưới
thời nhà Lê . . .)
( Vua Lê Thái Tổ mở kỳ thi vơ
đầu tiên ở nước ta vào năm 1429. Nhà Lê
trọng vơ hơn văn; c̣n nhà Nguyễn th́ trọng văn
khinh vơ . Gia phả họ Lê, làng Nhân Mục, có vẻ như
viết theo quan điểm nhà Nguyễn)
XI) Thiêm đô ngự sử
Triều nhà Lê có tam đô ở ngự
sử đài : đô ngự sử, phó đô ngự sử
và Thiêm đô ngự sử.
Chức danh ở ngự sử
đài, dĩ nhiên là rất trọng, trong sự thực thi
quyền hành , guồng máy quốc gia, của các vua Lê.
XII) H́nh bộ Tả thị lang
Tả thị lang có thể xem là phó
thượng thư, phẩm trật : ṭng tam phẩm ;
c̣n thượng thư là ṭng nhị phẩm
Lê Tung nói : Vua Lê Thái Tổ rất
cẩn trọng trong h́nh phạt. Bộ H́nh , theo truyền
thống, là bộ quan trọng, triều nhà Lê.
XIII) Kim Tử Vinh Lộc Đại
Phu
Kim Tử Vinh Lộc Đại Phu ,
hay Vinh Lộc Đại Phu , là danh chức do Vua Lê Thái
Tổ chế đặt để vinh phong cho các công
thần. Là danh chức , v́ có nhiều quân nhân không làm quan to
(‘Đại Phu’) mà vẫn
được danh chức này.
Đây là danh chức Đại Phu cao
cấp nhất dưới triều Lê, tương
đương với nhất phẩm.
Tôi đă nói nhiều về Vinh Lộc
Đại Phu, khi viết về Vua Lê Thái Tổ
a) Xem các bài :
b) Tôi đă nói nhiều về Vinh
Lộc Đại Phu, khi viết về lịch sử,
đó là v́ năm 1431-1432 , Nguyễn Trăi được
thăng làm Vinh lộc đại
phu.
Số là , từ 50 năm nay, các
sử gia, học giả nước ta rất thích chê bai
chưởi bới Vua Lê Thái Tổ ; h́nh như họ
xem đó là thú tiêu khiển lành mạnh vậy.
Vua Lê Thái Tổ bắt Trần Nguyên Hăn , vẫn tin dùng Nguyễn Trăi :
_như vậy là quá nhân từ
rồi : (không giết NT, vào thời quân chủ chuyên
chế ngày xưa, là quá tốt rồi). Vua Lê Thái Tổ quá
nhân từ, vậy mà họ vẫn mạt sát vua thậm tệ.
_họ bảo : cho đến NT
cũng bị hạ ngục một thời gian ; làm
như Vua Lê Thái Tổ đă phạm tội lớn, v́
đă đụng tới chéo áo của Nguyễn Trăi .
Xin thưa:
_ Nguyễn Trăi là kẻ bề tôi,
chớ chẳng phải Vua Lê Thái Tổ
_ Nguyễn Trăi đến đầu
quân cùng lúc với TNH, làm như hai người gắn
liền tính mạng với nhau vậy
Xem bài
Thật ra, điều đáng ngạc
nhiên chính là Vua Lê Thái Tổ quyết định rằng
Nguyễn Trăi là trung thần, không dính dáng đến vụ
mưu phản của Trần Nguyên Hăn ; trong khi ngay tới
giờ phút này, các sử gia, học giả vẫn xem
như là hai người (NT-TNH) gắn liền tính mạng
với nhau vậy.
Vua Lê Thái Tổ quá nhân từ và rất
anh minh !
Thế rồi, các sử gia, học
giả bịa rằng Nguyễn Trăi bị thất
sủng !
Có lẽ họ không biết rằng
Nguyễn Trăi, năm
1431, đă được
thăng 2 cấp
đại phu (tính từ năm
1429) ; và đă
được làm Vinh lộc đại phu
Năm 1428 chỉ có
những đại công thần và 51 quân nhân Thiết đột
được phong làm Vinh lộc
đại phu. C̣n Nguyễn Trăi đầu quân năm
1423, lại là quan văn,
_Năm
1427 , NT là Triều Liệt đại phu, dưới Vinh lộc đại phu ba
cấp
_Năm
1428, NT được thăng
làm Tuyên Phụng đại phu và Quan
phục hầu, Tuyên Phụng đại phu dưới Vinh lộc đại phu hai cấp.
Nguyễn Trăi đầu quân năm
1423, lại là quan văn ; vào năm 1431-1432 , chức
vị vẫn kém khoảng 80 tướng văn vơ, nhưng
lại được một điều tương
đương với các đại công thần , đó là danh chức Vinh lộc đại phu. Đây
là một vinh hạnh đặc biệt và lớn
lao.
c) Tóm lại,
_ Vinh lộc đại
phu là danh chức Đại phu cao nhất,
tương đương với nhất phẩm. Vinh lộc
đại phu là danh chức phong cho cả
quan văn lẫn quan vơ
_ Triều liệt đại phu
là danh chức phong cho quan
văn, kém Vinh lộc
đại phu 3 cấp đại phu và tương
đương với tứ phẩm
d) Đời Hồng Đức,
năm 1471, có thay đổi sau :
_Vinh lộc đại
phu là danh chức của quan văn nhất phẩm, ‘Triều liệt đại phu’ là danh chức của quan văn tứ phẩm
_Quan vơ nhất phẩm được phong Thượng tướng quân và
lục phẩm là Quả cảm tướng quân.
( Dưới triều vua Lê Thái Tổ,
công thần được
chữ Thượng
trí tự th́ có hai
danh chức Vinh lộc đại phu và
Đại tướng quân.
C̣n Thượng tướng quân là
‘siêu’ danh chức, chỉ
phong cho vài danh tướng như Lê
Khôi, Trịnh Khả, Nguyễn Xí.
Dưới triều Vua Lê Thái Tổ
_Thượng tướng quân
_Đại tướng quân
_Tướng quân
(có chữ ‘quân’ ở sau) đều là
danh chức , chẳng phải thực chức
C̣n
_Thượng tướng (thấp
hơn Thiếu úy)
_Đại tướng
(không có chữ ‘quân’ ở sau)
đều là thực chức)
Như vậy, Đời Hồng
Đức, Thượng tướng quân bị hạ
xuống một bực, không c̣n là ‘siêu’ danh chức)
e) Sang triều Lê Trung hưng, vẫn
giữ nguyên, không đổi.
f) Ông Lê Đ́nh Dự làm quan đă
đến danh chức Đại phu cao
nhất, Vinh lộc đại phu
(C̣n
Tiếp)
*
*
* Lê Anh Chí *.
_____________
Tham khảo
Đại
Việt Sử Kư Toàn Thư, Sử quan đời Trần
và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà
Trịnh)
Đại
Việt Thông Sử, Lê Quí Đôn
Lịch
triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú
Các nhà
khoa bảng Việt nam, Ngô Đức Thọ (chủ biên),
Nguyễn Thúy Nga, Nguyễn Hữu Mùi
Gia
phả họ Lê, làng Nhân Mục (Hạ-đ́nh)
Tiến
Sĩ Đề Danh Kư, kỳ thi năm Qúi Mùi(1643) ,
đời vua Lê Chân Tông
Tiến
Sĩ Đề Danh Kư, kỳ thi năm Bính Tuất (1646) ,
đời vua Lê Chân Tông
*
*
TrangNhà LêAnhChí www.LeAnhChi.com
Mục Lục Vua Lê Thái
Tổ giỏi hơn Gia Cát Lượng
Mục Lục Vua Lê Thái Tổ không hề giết hại công
thần
Mục Lục Vua Lê Thái
Tổ là bậc thánh vương
Mục
Lục Danh Tướng của vua Lê
Thái Tổ
Mục
Lục ‘Đại Việt
Sử Kư Toàn Thư quốc sử nhà Trịnh’
--------------------------------------------------
* Trang Chính
* Việt
Sử, Văn Học *
Thơ *
-----------------------------------------------------------
* Mục Lục * Bài
mới LêAnhChí * Bài mới Kiến Tánh *
-----------------------------------------------------------
* Nối kết Phật Pháp * Lê
Gia * Nối kết
Văn Học * Bài Xưa *
------------------------------------------------------------------
*
Liên Kết
TrangNhà Kiến Tánh:
* Trang Chính
* M
ụ c L ụ c * Đoản
Luận * Thơ *Bài
mới Kiến Tánh *